Sən demə İspaniya diktatoru, general Francisco Franco-nun əli o qədər uzun imiş ki, Amerikada dünya şöhrətli yazıçı Ernest Hemingway-in əsərinə çəkilən filmləri senzura etdirə bilirmiş.
“El Pais” qəzeti yazır ki, onun əmri ilə ispan diplomatları 2-ci Dünya Müharibəsi zamanı Hollivudda çəkilən “Zəng kiminçün çalınır” filminin ssenarisinə düzəlişlər edilməsinə müvəffəq olmuşdular.
Məsələn, Hemingway-in frankoçular haqda işlətdiyi "falanqist”, yaxud “faşist” sözləri “millətçi” sözü ilə əvəzlənmişdi.
İspan diplomatları həmçinin “sadiq respublikaçılar” ifadəsini “qırmızılar”la əvəzlətdirə bilmişdilər.
Məqalə texaslı alim Duqlas Lapreydin (Douglas Laprade) tədqiqatlarına əsaslanır.
2-ci Dünya Müharibəsi dövründə ABŞ-da senzura qüvvədə idi və senzorlar Franco İspaniyasının ABŞ-dəki səfirliyi və konsulluğunun istəklərini nəzərə alırdılar.
Avropada ABŞ-a düşmən iki qüvvə vardı: Hiler və Mussolini. Amerika Franco-nun timsalında 3-cü bir cəbhənin də açılmasını istəmirdi.
General F.Franco
Üstəlik də Franco-ya rəğbət bəsləyən də az deyildi ABŞ-da. Hollivud studiyaları da senzuranın istəklərini canla-başla yerinə yetirirdilər.
Oxumayanlara xatırladaq ki, “Zəng kiminçün çalınır” romanı 1940-cı ildə çap edilib və 30-cu illərdə İspaniyada respublikaçılarla faşistlər arasında gedən vətəndaş müharibəsindən bəhs edir.
Əsərin qəhrəmanı amerikalı gəncdir. O, beynəlmiləl qüvvələr tərkibində Franco-nun faşist qüvvələrilə savaşır.
Yazıçı həmin müharibəni jurnalist kimi işıqlandırmışdı.
Əsər Franco-nu elə qəzəbləndirmişdi ki, onilliklər boyu İspaniyada çapı qadağan edilmişdi.
Duqlas Lapreyd tədqiqatlarında onu da qeyd edir ki, oxşar düzəlişlər Hemingway-in qısa hekayəsi əsasında 1942-ci ildə çəkilmiş "Kilimancaro qarları" filmində də edilib.
Bəs Hemingway-in bu senzuraya münasibəti necəydi?
Lapreyd tədqiqatlarında qeyd edir ki, bu onu qətiyyən narahat etmirdi.
"Onun vecinə də deyildi. Çünki o qədər pul qazanmışdı ki, o qədər məşhur idi ki..."
“Zəng kiminçün çalınır” romanı Hemingway-in bütün mənalarda triumfu olmuşdu.
O cümlədən maliyyə baxımından.
Roman bir neçə ay ərzində yarım milyon tirajla satılmışdı.
