«Bu təqvimin heç bir məntiqi əsası yoxdur. Bu, bir tarixi olayla bağlanmalıydı». AzadlıqRadiosunun «İz» proqramınında «1 avqustun «Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günü kimi qeyd olunmasına necə baxırsınız» sualını cavablayan qonaqlardan biri, dilçi alim Firudin Cəlilov belə deyib.
NİYƏ QANUNUN QƏBUL OLUNDUĞU İL YOX, 2001-Cİ İL?
Onun sözlərinə görə, Əlifba haqqında qanun 1991-ci ildə qəbul olunmuşdu. Orada göstərilmişdi ki, iki ilə media, təhsil sahəsi və s. bu əlifbaya keçəcək. «Bəs niyə həmin ili yox. 2001-ci ili götürüblər? Məntiqsiz və tarixi kökü olmayan bir məsələdir. Ona qalsa, sovetlər də latın əlifbasına keçmək barədə fərmanlar vermişdi. Xalq Cümhuriyyəti zamanında əlifba haqqında qərar olmasa da, dilimizin türk dili olması barədə qərar var idi».
Müstəqillik haqqında qərara imza atanlardan biri olduğunu deyən Firudin Cəlilov orada Azərbaycan respublikasının Xalq Cümhuriyyətinin varisi olduğunu xüsusi qeyd etdiklərini nəzərə çatdırdı. «Polis gününü o vaxtdan hesablayırıq, ordu gününü həmçinin. Amma Azərbaycan əlifbası gününü dünəndən».
DİLİMİZ DÖVLƏT DİLİ ELAN OLUNUB?
Yazıçı Fəxri Uğurlu da bu təqvimə qəribə baxdığını bildirdi. «Bu dövrdə dilimizlə bağlı nə baş verib? Dilimiz dövlət dili elan olunub? Yadımdadır, 2001-ci ilin avqustunda qəfildən bütün qəzetlərin, kitab nəşrlərinin latın qrafikasına keçməsi ilə bağlı qərar çıxarıldı. Əlifbaya keçid barədə qanun isə ondan xeyli əvvəl qəbul olunmuşdu. Yəni məntiqə uyğun deyil. Həmin günə başqa ad tapılsaydı, daha yaxşı olardı».
FƏRQ ETMƏZ HANSI GÜN OLSUN...
Beynəlxalq Dil və Ədəbiyyat jurnalının baş redaktoru Tahir Cəfərli də bu bayramın niyə avqustun 1-də qeyd olunmasını başa düşmədiyini söylədi. «Ümumiyyətlə isə Əlifba bayramının keçirilməsi böyük hadisədir. Odur ki, fərq etməz hansı gün olsun, dövlət tərəfindən qəbul olunubsa, bayram etməliyik».
ÜMUMMİLLİ LİDERİMİZİN TƏŞƏBBÜSÜNƏ MÜSBƏT BAXIRAM
Firidun CəlilovVerilişin digər qonağı - İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun direktoru Rasim Əliquliyev bu günün qeyd olunmasına müsbət baxdığını dedi. «Ümummilli liderimizin təşəbbüsü ilə həyata keçirilib. Hər bir xalq öz dili ilə tanınır, inkişaf edir. Ölkəmizdə dərsliklərin, sənədləşdirmələrin. bütün tədbirlərin dövlət dilində həyata keçirilməsi vətəndaşlar üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir».
DİLİNİ GÖSTƏR, XƏSTƏLİYİNİ DEYİM...
AzadlıqRadiosunun «Dilimizə dəqiq diaqnoz qoymuş olsaydıq, onun hansı xəstəliklərindən söz açmaq olardı» sualını cavablandıran Firudin Cəlilov «həkim yanına gələn xəstənin mütləq dilinə baxıb diaqnoz qoyur», - dedi. «Bu baxımdan dilimizə baxıb xalqın mədəni səviyyəsinə, dilin işlənmə imkanlarına diaqnoz qoya bilərik. Təəssüf ki, bir çox xəstəliklər var».
MƏMURLAR BU DİLDƏ DANIŞA BİLMİR
F.Cəlilovun fikrincə, dilin ən böyük bəlası budur. «Yaponiyanın səfiri, ABŞ-ın səfiri gəlir dili öyrənir. Amma burda doğulan, adını azərbaycanlı qoyan yüksək vəzifə sahibi bu dildə danışa bilmir».
Uzun illər müəllimlik etdiyini, tələbələrinə televiziya diktorlarının dilindən nümunə götürməyi məsləhət gördüyünü xatırladan Firudin Cəlilov «amma indikilər hərə öz ləhcəsində danışır», - dedi. «Düzgün tələffüz normaları, yazı norması bizdə bərbad haldadır. Bu onu göstərir ki, Dilçilik İnstitutunun, Universitetlərin dilçilik kafedralarının işi yarıtmazdır».
DİLİMİZİN ƏN BÖYÜK XƏSTƏLİYİ KÖLƏLİKDİR!
Fəxri Uğurlu bu fikirdədir. «Biz hələ köləlikdən azad olmamışıq və bu gedişlə də azad ola bilməyəcəyik» deyən yazıçı maraqlı bir müşahidəsini də bizimlə bölüşdü.
«Mən həmişə Bakının mərkəzi küçələrində, Fəvvarələr bağında, Sahil bağında gəzən gənc analara fikir verirəm. İnanın, 10-dan 7-8-i uşağıyla rus dilində danışır. Yəni Cəfər Cabbarlı demiş, müstəqil olsaq da, şüurumuzda inqilab baş verməyib. Mən şəhərdə böyümüşəm. Və gözümü açandan bu xalqın özünə sevgisini, dilinə, mədəniyyətinə sevgisini görməmişəm».
Həmişə hansısa kənar təsirlərə meyllənməyə hazır vəziyyətdə olduğumuzu vurğulayan Uğurlu «Dilimizə yiyə dura bilməmişik. Onu lazımınca sevə-sevdirə bilməmişik. Ona görə də, şüurumuz hansı vəziyyətdədirsə, dilimizin tərkibi də elədir», - fikrinə gəldi.
Fəxri Uğurlu--Tahir Cəfərli Azərbaycan dilinə hansı diaqnozu qoydu?
--Firudin Cəlilov yer adlarının dəyişdirilməsinə necə baxır?
--Qonaqlarımız «Azərbaycan dilinin ən sağlam özəlliyi nədir» sualını necə cavabladılar?
-Fəxri Uğurlu niyə Dilçilik İnstitutunun önündə feillərə heykəl qoymaq istədi?
--Rasim Əliquliyev informasiya texnologiyalarının dilin inkişafına təsirindən nələr dedi?
-- Dövlət dili kimi işlənən Azərbaycan dilinin hansı uğurlarından danışmaq, hansı təcili-ertələnməz vəzifələrini sadalamaq olar--sualı necə cavablandı?
«İz»i elə bu səhifədən dinləsəniz, cavabları öyrənə biləcəksiniz.
NİYƏ QANUNUN QƏBUL OLUNDUĞU İL YOX, 2001-Cİ İL?
Onun sözlərinə görə, Əlifba haqqında qanun 1991-ci ildə qəbul olunmuşdu. Orada göstərilmişdi ki, iki ilə media, təhsil sahəsi və s. bu əlifbaya keçəcək. «Bəs niyə həmin ili yox. 2001-ci ili götürüblər? Məntiqsiz və tarixi kökü olmayan bir məsələdir. Ona qalsa, sovetlər də latın əlifbasına keçmək barədə fərmanlar vermişdi. Xalq Cümhuriyyəti zamanında əlifba haqqında qərar olmasa da, dilimizin türk dili olması barədə qərar var idi».
Müstəqillik haqqında qərara imza atanlardan biri olduğunu deyən Firudin Cəlilov orada Azərbaycan respublikasının Xalq Cümhuriyyətinin varisi olduğunu xüsusi qeyd etdiklərini nəzərə çatdırdı. «Polis gününü o vaxtdan hesablayırıq, ordu gününü həmçinin. Amma Azərbaycan əlifbası gününü dünəndən».
DİLİMİZ DÖVLƏT DİLİ ELAN OLUNUB?
Yazıçı Fəxri Uğurlu da bu təqvimə qəribə baxdığını bildirdi. «Bu dövrdə dilimizlə bağlı nə baş verib? Dilimiz dövlət dili elan olunub? Yadımdadır, 2001-ci ilin avqustunda qəfildən bütün qəzetlərin, kitab nəşrlərinin latın qrafikasına keçməsi ilə bağlı qərar çıxarıldı. Əlifbaya keçid barədə qanun isə ondan xeyli əvvəl qəbul olunmuşdu. Yəni məntiqə uyğun deyil. Həmin günə başqa ad tapılsaydı, daha yaxşı olardı».
FƏRQ ETMƏZ HANSI GÜN OLSUN...
Beynəlxalq Dil və Ədəbiyyat jurnalının baş redaktoru Tahir Cəfərli də bu bayramın niyə avqustun 1-də qeyd olunmasını başa düşmədiyini söylədi. «Ümumiyyətlə isə Əlifba bayramının keçirilməsi böyük hadisədir. Odur ki, fərq etməz hansı gün olsun, dövlət tərəfindən qəbul olunubsa, bayram etməliyik».
ÜMUMMİLLİ LİDERİMİZİN TƏŞƏBBÜSÜNƏ MÜSBƏT BAXIRAM
Firidun CəlilovDİLİNİ GÖSTƏR, XƏSTƏLİYİNİ DEYİM...
AzadlıqRadiosunun «Dilimizə dəqiq diaqnoz qoymuş olsaydıq, onun hansı xəstəliklərindən söz açmaq olardı» sualını cavablandıran Firudin Cəlilov «həkim yanına gələn xəstənin mütləq dilinə baxıb diaqnoz qoyur», - dedi. «Bu baxımdan dilimizə baxıb xalqın mədəni səviyyəsinə, dilin işlənmə imkanlarına diaqnoz qoya bilərik. Təəssüf ki, bir çox xəstəliklər var».
MƏMURLAR BU DİLDƏ DANIŞA BİLMİR
F.Cəlilovun fikrincə, dilin ən böyük bəlası budur. «Yaponiyanın səfiri, ABŞ-ın səfiri gəlir dili öyrənir. Amma burda doğulan, adını azərbaycanlı qoyan yüksək vəzifə sahibi bu dildə danışa bilmir».
Uzun illər müəllimlik etdiyini, tələbələrinə televiziya diktorlarının dilindən nümunə götürməyi məsləhət gördüyünü xatırladan Firudin Cəlilov «amma indikilər hərə öz ləhcəsində danışır», - dedi. «Düzgün tələffüz normaları, yazı norması bizdə bərbad haldadır. Bu onu göstərir ki, Dilçilik İnstitutunun, Universitetlərin dilçilik kafedralarının işi yarıtmazdır».
DİLİMİZİN ƏN BÖYÜK XƏSTƏLİYİ KÖLƏLİKDİR!
Fəxri Uğurlu bu fikirdədir. «Biz hələ köləlikdən azad olmamışıq və bu gedişlə də azad ola bilməyəcəyik» deyən yazıçı maraqlı bir müşahidəsini də bizimlə bölüşdü.
«Mən həmişə Bakının mərkəzi küçələrində, Fəvvarələr bağında, Sahil bağında gəzən gənc analara fikir verirəm. İnanın, 10-dan 7-8-i uşağıyla rus dilində danışır. Yəni Cəfər Cabbarlı demiş, müstəqil olsaq da, şüurumuzda inqilab baş verməyib. Mən şəhərdə böyümüşəm. Və gözümü açandan bu xalqın özünə sevgisini, dilinə, mədəniyyətinə sevgisini görməmişəm».
Həmişə hansısa kənar təsirlərə meyllənməyə hazır vəziyyətdə olduğumuzu vurğulayan Uğurlu «Dilimizə yiyə dura bilməmişik. Onu lazımınca sevə-sevdirə bilməmişik. Ona görə də, şüurumuz hansı vəziyyətdədirsə, dilimizin tərkibi də elədir», - fikrinə gəldi.
--Firudin Cəlilov yer adlarının dəyişdirilməsinə necə baxır?
--Qonaqlarımız «Azərbaycan dilinin ən sağlam özəlliyi nədir» sualını necə cavabladılar?
-Fəxri Uğurlu niyə Dilçilik İnstitutunun önündə feillərə heykəl qoymaq istədi?
--Rasim Əliquliyev informasiya texnologiyalarının dilin inkişafına təsirindən nələr dedi?
-- Dövlət dili kimi işlənən Azərbaycan dilinin hansı uğurlarından danışmaq, hansı təcili-ertələnməz vəzifələrini sadalamaq olar--sualı necə cavablandı?
«İz»i elə bu səhifədən dinləsəniz, cavabları öyrənə biləcəksiniz.
