M.Ə. Rəsulzadə türkçülüyə «pan» damğası vuranlara nə dedi?

«Bizim ideologiyamız var. Bu ideologiyanı bizə bir əsr öncə M.Ə. Rəsulzadə işləyib, qoyub, gedib».

«Azərbaycanda bu gün ideoloji boşluq var—müxalifətdə də, hakimiyyətdə də. Amma bizim ideologiyamız var. Özü də dünyanın ən güclü ideologiyalarından biridir. Olduqca çağdaş, köhnəlməyən ideologiyadır, bizə uğur qazandıracaq ideologiyadır. Sadəcə, bunu oxumaq, öyrənmək istəmirik. Bax, bu böyük boşluğu doldurmaq üçün bu işə girişdik. Təbii ki, işin başında Yadigar Türkel dururdu. Mən də bir az ona kömək elədim. Ən önəmlisi odur ki, biz ortaya Məhəmməd Əmini qoymuşuq—gerçək Məhəmməd Əmini!».

«Bizim hamımızın müəllimi olan Şirməmməd Hüseynov Rəsulzadənin neçə kitabını nəşr etdirib. Sağ olsun. Mən ərəb-farsı yarısınacan bilirəm, amma onlardan tam baş açmıram. Bu, Şirməmməd müəllimin suçu deyil, çağın suçudur. M.Ə. Rəsulzadə XX əsrin o başının dili ilə yazıb. Ərəbi, farsı gözəl bilib. Mollaxanada oxuyub. Biz Yadigar bəylə ona çalışdıq ki, yalnız bu günün dili ilə deyil, gələcəyin dilində olacaq kitablar qoyaq ortalığa. Yalnız indi yox, 100 il sonra oxuyanlar da Məhəmməd Əmin bəyi anlasınlar. Odur ki, bu kitabların hamısını arı (arınmış türkcəyə--S.İ.) türkcəyə çevirmişik».

«Deyiblər ki, belə etməklə siz Məhəmməd Əmin bəyin ruhunu incidirsiniz. Fikrimcə, biz bu kitablarla onun ruhunu güldürmüşük, ona sığal çəkmişik. Onu bir daha bu xalqa tanıtmağa çalışmışıq. Oxuyan tanıyacaq, biləcək ki, onun Məhəmməd Əmin kimi böyük lideri var. İnanın, hər kitabı oxuduqca mən uşaq kimi sevinirəm, qol-qanad açıram ki, xalqımın belə böyük lideri var. Liderlərin qiyməti çağdan-çağa dəyişir. M. Əminin böyüklüyü ondadır ki, o, bitib-tükənməzdir. Min il bizdən sonra da M. Əmin olacaq. Mən buna inanıram. Odur ki, istər müxalifət, istər hakimiyyət onu dərindən öyrənməli, onu bayrağına çevirməlidir».

««Azərbaycan şairi Nizami» (2008), «Milli birlik» (2009), Nizami haqqında kitabın bitkin çapı (2011) və «Qafqaz türkləri» (2012). Amma bu kitab barədə heç nə bilmirdim. Akademiyanın alimlərindən biri--Xaləddin Xəlilli mənə dedi ki, sən ideoloji yöndə bu millət üçün xeyli iş görübsən. Rəsulzadənin bir kitabı da var. Onu da eləsən, fəaliyyətin bitkin olacaq».

«Xaləddin bəy bunu eşidəndə, çox acıqlandı və dedi ki, sən bu işi etməsən, elə bil ki, Azərbaycan xalqına heç bir şey etməyibsən... Kitabxanadan tapıb işə başladım. Gördüm çox böyük ideoloji kitabdır və doğrudan da, bunu çevirmək gərəkdir».

«Kitab 1930-cu ildə Parisdə rusca çıxıb. Biz istəyirik indiki nəsil bunu daha yaxşı anlasın. Bu kitabda, demək olar ki, ərəb sözü işlədilməyib. Amma bir sıra sözlər var ki, ədəbi dildə az işləndiyindən, şüur altındakı ərəb sözləri buna qarşı durur. Onları Xaliq bəylə işlədik».

«2007-ci ildə «Qafqaz» Yayın Evi bunu çoxaldıb verib kitabxanalara. Sağ olsunlar. Kitabda 3 böyük yazı var. Birincisi «Rusiyanın qulluğunda» adlanır. Rusiya imperiyasının yandaşlarından olan erməni ideoloq Xondkaryana verilmiş cavabdır. Olduqca yüksək səviyyəli cavabdır. İkinci yazı Rusiya Keçid Ağalığının (Müvəqqəti Hökumət—S.İ.) başçısı Kerenskiyə cavabdır. «Nə peyindir, nə də material»—bu başlıq Kerenskinin öz cümləsidir. Üçüncü yazının tarixi belədir: 1930-cu ilin aprelində Parisdə Qafqazdan qaçan siyasi sığınmaçıların toplantısında Məhəmməd Əmin bəy çıxış edib. Çıxışın adı belədir: «Panturanizm i problema Kavkaza». Kitabın adı isə «O panturanizme. V svyazi s Kavkazskoy problemoy» idi. Biz bu adı daha da çağlaşdırdıq, «Panturanizm. Qafqaz sorunu» etdik. Bu yazılarda M.Ə. Rəsulzadə türkçülüyə avropalıların «pan» damğası vurmasına qarşı çıxır və deyir ki, bizim bu ideologiyamız türklərin mənəvi-mədəni-kültürəl birliyi baxımındandır. Amma türklər haçansa bunu siyasi düşüncəyə çevirməkdən qaçmazlar. Deyir ki, bu «Panturanizm» adı verdiyiniz türkçülüyü biz almanlardan götürdük. Sonradan göründü ki, bu, almanlardakı kimi nasionalizm, irqə dayanış yox, daha çox mədəni-kültürəl anlama gəldi. Ona görə də, bizimki daha çox slavyanizmə--«panslavyanizm»ə yaxındır».

«Özü belə yazır: Qaçqın yaşamının dözülməz koşulları içində yazdım... Düşünürsünüzmü, bu adamda necə baş, necə ağıl varmış? Mən elə bilirdim ki, buradan sənədlər, kitablar aparıb. Sən demə, yox! Ancaq yadında qalanları kompüter dəqiqliyi ilə yazıb».

«Nə hakimiyyət maraqlanır, nə də müxalifət. Bu kitablarsız Azərbaycanın gələcəyi ola bilməz. Elə belə olar! Bu kitablar Azərbaycan üçün projektordur elə bil... Hakimiyyət bir yana, istənilən müxalifət bu kitabları stolüstü etməlidir ki, ölkəsinə daha yaxşı gələcək yaratsın. Kitablara tanıtım keçiririk, gələn olmur... Yadigar bəy cibinin pulu ilə kitablar çap edir, onları orada pulsuz paylayır. Gəlib pulsuz da götürmürlər. Ayrı-ayrı partiyalar maraqlanmalıdır, İctimai Palata maraqlanmalıdır. Bu kitablar yayılmalıdır. Tanıtıma gəlmək üçün Akademiyaya 5 taksi göndərdim, yenə də gəlmədilər. Cəmiyyəti elə bir durğunlaşdırıblar ki, siyasi düşüncə ölüb...».

«Hər ay nəşriyyata öz cibimdən 50 manat verirəm. Xaliq bəylə o kitabı son dəfə oxuduq. Bir sıra dəqiqləşmələr var. Sağlıq olsa, gələn il də bu kitabı çapa verəcəyik».

«Görün, Yadigar bəy hansı çətinliklə bu kitabları çap etdirir. Partiyalara da dedim. Söz verdilər, pul vermədilər. Liderlər ağzını açanda, neçə milyon üzvdən danışır. Hər üzv 1 manatdan yığsa idi, bu kitablar çoxlu tirajla çap olunardı. Hamıya çatardı»...