-
Hüseyn Qasımov 7 il öncə aeroport yolunda, məşqə gedərkən yol qəzasına düşüb, onurğasını zədələyib. Onun – boks üzrə keçmiş respublika çempionunun son 7 ili gecəli-gündüzlü əlil arabasında keçib. Hüseyn 2-ci mərtəbədə yaşadığından, həyətə düşüb hava da ala bilmir – qaldığı pansionatda nə pandus var, nə də işləyən lift.
O, qəzaya uğrayandan 3 ay sonra İranda əməliyyat olunub:
BAHA REABİLİTASİYA
Hüseyn indi həyat yoldaşıyla birgə Mərdəkandakı əlillər evində yaşayır. Vaxtilə Ramanada gənc əlillər evində qalıblar, sonra buraya köçüb təmirdən sonra həmin evin açılışını gözləyiblər. Elə dekabrın 24-də Yeni Ramana qəsəbəsində Sağlamlıq İmkanları Məhdud Gənclərin Peşə Reabilitasiya Mərkəzinin yenidənqurmadan sonra açılışı olub. Ailə ümidlə həmin mərkəzə köçəcəyini gözləyir.
İndilik, Hüseyni sağlamlığının bərpası, daha doğrusu, bərpa imkanının olmaması qayğılandırır. Axı hər bir neçə aydan bir fizioterapiya kursu keçməlidir:
«ALMANİYADA DÜZƏLDİLMİŞ PROTEZİM OLSUN»
Hüseyn 6 aydır evlidir. Həyat yoldaşı Kəmalə Babazadə ilə 2013-cü ilin əvvəlində Naxçıvanda keçirilən yarışda tanış olub. Hər ikisi paralimpiya çempionudur. Kəmalə xanım da 1-ci qrup əlildir, sağ ayağı bud nahiyəsindən 17 il öncə amputasiya olunub. Azərbaycanda hazırlanan protezi gəzdirə bilmədiyindən qoltuqağacı ən yaxın dostuna çevrilib:
Ailə təxminən 10 kvadratmetrlik otaqda yaşayır. Bura onların həm yataq, həm yemək otağıdır. Hüseyn aldıqları yardımdan, xeyriyyəçi insanların köməyindən də danışır. Əks halda, sosial müavinətlə dolanmaq çox çətin olardı:
ƏLİLİN İÇ DÜNYASI...
Hüseyn, arada-sırada, otaqdakı sintezatoru da dilləndirir. Bədbinliyə qapıldığında, Kəmalə xanım köməyinə çatır, şirin diliylə ona ürək-dirək verir, «yaman günün ömrü az olur» ümidiylə yaşamağa həvəsləndirir:
Hazırda dünyada 1 milyard əngəlli insan var ki, bu da ümumi əhalinin sayının 14%-i deməkdir. Azərbaycanda 2013-cü ilin əvvəlinə olan rəsmi məlumata görə, 521 minə yaxın əngəlli insan var. Yəni ümumi əhalinin 5.5%-i qədər.
Rəsmi statistikaya görə, 2013-cü ilin əvvəlinə Azərbaycanda:
|
Əhalinin sayı |
9 milyon 235 min 100 nəfər |
|
Əlilliyi olan insanlar |
520 min 793 nəfər (ümumi əhalinin 5.5%) |
|
O cümlədən: |
|
|
Qadınlar |
202 min 450 nəfər (ümumi əlillərin 40%) |
|
Əlilliyi olan uşaqlar |
62 min 886 nəfər (ümumi əlillərin 12%) |
|
Əmək pensiyaçıları |
338 min 213 nəfər (ümumi əlillərin 65.5%) |
|
Sosial müavinət alanlar |
111 min 813 nəfər (ümumi əlillərin 20.6%) |
|
Minimum əməkhaqqı |
93.5 manat |
|
Əlilliyi olan uşaqlara verilən müavinət |
67 manat |
|
Əlilliyi olan insanların ictimai birlikləri |
69 |
|
Ahıllar və əlilliyi olan şəxslər üçün internat evləri |
7 |
| Mənbə: udpo.az | |
ƏLİLLƏRƏ SOSİAL BAXIŞ
Azərbaycan 2008-ci ildə BMT-nin Əlilliyi olan Şəxslərin Hüquqları Haqqında Konvensiyasına qoşulandan sonra milli qanunvericiliyin həmin sənədə uyğunlaşdırılması üçün öhdəlik götürüb.
Əlil Təşkilatları İttifaqının sədri Davud Rəhimov AzadlıqRadiosuna müsahibəsində qanunvericiliyə təklif olunan dəyişikliklərdən danışır. O, əngəlli şəxslərin adaptasiyası üçün xüsusi standartların da hazırlanıb Nazirlər Kabinetinə təqdim olunduğunu deyir:
«İndiki qanunda əlillərə sosial deyil, tibbi baxış daha çox əks olunub. İşçi qrup yaradılıb, qanun layihəsi işləndi, parlamentə təqdim olunacaq. Yeni qanunda sosial baxış daha çox əks olunacaq. Təhsil haqqında Qanunda inklüziv təhsil maddəsi hələ tam yoxdur. Bu layihənin həmin maddəyə də təsiri olacaq. Məşğulluq məsələsi var, ayrıca iş yerləri yaratmaqdan çox, iş yerlərinin inklüzivliyini təmin etmək lazımdır. Fiziki infrastrukturun quraşdırılması, müyəssərliyin təmin olunması məsələsi də var. Qanunvericiliklə icra arasındakı xeyli fərq də həmçinin. Qanunlar tam icra olunmur. Bu baxımdan heç 5 ilə də bu işlərin tam görüləcəyinə inanmıram.
İndi 25 min əngəlli şəxsin işlə təmin olunduğu bildirilir. Əlilliyi olan şəxslər arasında sosial müavinət və əmək pensiyası alanlar var. Sosial müavinətin məbləği 67 manatdır.
67 MANATLIQ MÜAVİNƏT, 100 MANATLIQ EHTİYAC MEYARI
Ancaq 2014-cü ildən yaşayış minimumu ölkə üzrə 125 manat, əməkqabiliyyətli əhali üçün 136, pensiyaçılar və uşaqlar üçün isə 103 manat təyin olunub. Ünvanlı dövlət sosial yardımının təyin edilməsi məqsədilə ehtiyac meyarının həddi 100 manatdır.
«Ayda 67 manat müavinət alan uşaqlıqdan 1-ci qrup əlillər və əmək stajı olmayan ümumi səbəbdən 1-ci qrup əlillər hansı kateqoriyaya aiddirlər, görəsən? Ya bəlkə heç Azərbaycan dövlətinin vətəndaşı hesab edilmirlər?» – Bunu facebook profilində 1-ci qrup əlil Sevda Səfərəliyeva yazır. Sərbəst tərcüməçiliklə məşğul olan Səfərəliyeva əngəlli şəxslərin cəmiyyətə inteqrasiyası yönündə ən birinci problemi ictimai nəqliyyatda görür:
«Gəzə bilməyən, əlil arabasından istifadə edən şəxsin cəmiyyətə inteqrasiyasından danışmaq gülüncdür. Yeni yaradılmış keçidlərdəki infrastrukturdan danışmaq lap yersizdir. Normal adam da, kömək etmək istəyən şəxsin özü də həmin anda əlilə çevrilə bilər. Fərdi şikayət, yəni konkret mənim kimisə məhkəməyə verməyim mümkün deyil. Qeyri-hökumət təşkilatları şikayətləri çeşidlərə ayırsa yaxşı olar.
Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi əlillərin sosial müdafiəsi siyasəti şöbəsi müdirinin müavini Saday Abdullayev AzadlıqRadiosuna müsahibəsində deyir ki, müvafiq strukturlar nazirliyin təkliflərini nəzərə almadığından infrastruktur uyğunsuzluğu baş verir. Onun sözlərinə görə, bərpa mərkəzlərində əlillər üçün hər cür şərait yaradılır, bundan başqa ildə 80-100 nəfər əngəlli şəxs xaricə müalicəyə göndərilir:
«Köhnə bərpa mərkəzlərində də təmir işlərinin yüksək səviyyədə aparılması üçün tapşırıqlar verilib. Ancaq məsələn, yeni tikililərdə panduslar qoyulmur, əngəlli şəxslər nəzərə alınmır. Sosial müavinət isə ilbəil artır. Son bir neçə ilin müqayisəsi müavinətin dəfələrlə artdığını göstərir.
27 YAŞLI GƏNCİN TALEYİ 4 MİN MANATDAN ASILIDIR
1-ci qrup əlil Mehman Göyüyevin 27 yaşı var. Daşkəsən rayonunda doğulub, ayağındakı problem onun yeriməsinə imkan vermir. Mehmanın müalicəsi bir neçə min manatdan asılıdır:
xüsusi reportajlar - 14.1.2014
Canlı müzakirə
Mehman 9 ildir qardaşının ailəsi ilə yataqxanada qalır. Qardaşının arvadı Təranə Göyüyeva deyir ki, hazırda nənəsinin Gəncədəki birotaqlı evinə sığınıblar:
Təranə xanım deyir, qayınanası icra başçısının qabağına çıxıb ondan kömək istədiyinə görə iş yerini dəyişib, başqa yerə keçiriblər.
ƏLİLƏ NƏ LAZIMDIR – YARDIM, YA İNFRASTRUKTUR?
Əngəlli şəxslərin özlərini bizdən biri hiss etmələri üçün onlara hansı şərait yaradılmalıdır? Bu sualla üz tutduğumuz Bakı sakinləri daha çox həmin şəxslərə yardımın vacibliyini vurğuladılar. Maraqlıdır ki, əngəlli şəxslərə iş yerlərinin yaradılması, infrastrukturun təkmilləşdirilməsi fikrini səsləndirənlər çox az oldu.
1-ci qrup əlil Sevda Səfərəliyevanın fikrincə, əngəlli şəxslərin infrastruktur problemi həll olunarsa, gerisi düzələndir:
![Gözəgörünməzləri görə bilənlər - [Video]](https://gdb.rferl.org/8e6505ba-7b08-4e0c-acb9-2aba505b4684_tv_w100_r1.jpg)
![Gözəgörünməzləri görə bilənlər - [Video]](https://gdb.rferl.org/8e6505ba-7b08-4e0c-acb9-2aba505b4684_tv_w33_r1.jpg)
