Azərbaycanda 5 milyon nəfərə yaxın vətəndaş məşğul sayılır. Başqa deyimlə, onlar muzdla və ya fərdi sahibkar kimi çalışırlar. Pay torpağı olanlar da məşğul sayılırlar. İqtisadi fəaliyyət bölgüsü göstərir ki, məşğul əhalinin cəmi 27 faizi peşə təsnifatında ilk dörd sırada duran istiqamətlərdə çalışır. Həmin istiqamətlərə idarəedicilər, peşəkar mütəxəssislər, mütəxəssislər və köməkçi heyət, eləcə də idarə (ofis) qulluqçuları daxildir. Məşğul əhalinin 70 faizdən çoxu, təxminən 3 milyon 700 minə yaxın şəxsə daha az ixtisaslı işlərlə məşğuldur. Əslində bu göstəricinin özü Azərbaycan iqtisadiyyatının struktur problemlərini, ölkə iqtisadiyyatının bəsit inkişafını üzə çıxarır. Təbii sual doğur: İxtisassız işlərdə çalışan əhali hansı peşələr üzrə fəaliyyət göstərir? Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) əmək bazarı haqqında hesabatında iqtisadi fəaliyyət növləri üzrə göstəricilərə də yer verilib.
Yuxarıda sadalanan dörd əsas qrupdan sonra beşinci əsas qrupa xidmət sahələrinin və ticarət müəssisələrinin işçiləri daxildir. Nəqliyyat bələdçiləri, aşpaz və ofisiantlar, qadın və kişi bərbərləri, təmizlik işçiləri, bələdçilər, satıcılar, mühafizəçi və cangüdənlər, eləcə də yanğınsöndürən və polis işçiləri (kiçik rəis heyəti) məhz bu qrupa daxil edilir. Hazırda ölkədə xidmət sahələrinin və ticarət müəssisələrinin işçilərinin toplam sayı 628 min 500 nəfərdir. Bu, məşğul əhalinin təxminən 12 faizi deməkdir. Onların 54 faizi qadınlardır.
Məşğul əhalinin 30 faizi kənd təsərrüfatı ilə bağlı peşələrdə çalışır
İqtisadi fəaliyyət növləri üzrə altıncı əsas qrupa kənd təsərrüfatı, meşəçilik və balıqçılıq sahəsindəki ixtisaslı işçilər daxildir. Bu qrupdakı peşələrdə 1 milyon 500 min nəfər çalışır. Başqa sözlə, rəsmi rəqəmlərə görə, ölkədə məşğul əhalinin təxminən 30 faizi məhz kənd təsərrüfatı ilə bağlı peşələrdə işləyir. Ancaq bir məqamı ayrıca qeyd etmək lazımdır: Azərbaycan qanunvericiliyinə görə, torpaq islahatı nəticəsində pay torpağı əldə edən şəxslər həmin torpağı becərsə, ya becərməsə də məşğul sayılır. Müstəqil iqtisadçılar məhz bunun ölkədə real işsizlik səviyyəsinin gizlədilməsində əsas səbəblərdən biri olduğunu deyir.
Bu qrupa daxil peşələrdə çalışan 1 milyon 500 min nəfərin 55 faizi kişi, 45 faizi qadındır. Bu rəqəmlər özəlliklə kənd yerlərində çalışan qadınların məşğulluğu ilə bağlı ciddi problemlərin olduğunu göstərir. Belə ki, ölkədə məşğul əhalinin təxminən yarısı qadınlardan ibarətdir. Eyni zamanda, ölkədəki məşğul əhalinin təxminən yarısına yaxını kəndlərdə yaşayır. Peşə təsnifatı baxımından ölkədə 700 minə yaxın qadının kənd təsərrüfatı ilə bağlı çalışdığı görünür. Deməli, kəndli qadınların yarısından çoxu ağır əl əməyinə əsaslanan kənd təsərrüfatı sektorunda iş tapa bilir.
1 milyon 500 min fəhlə və ixtisassız işçi
İqtisadi fəaliyyət növləri üzrə təsnifatın yeddinci pilləsində sənayenin ixtisaslı işçiləri və bir-birinə yaxın peşələrin fəhlələri durur. Belə peşələrə, əsasən, tikinti və metal sahəsində və onlara yaxın sahələrdə çalışan fəhlələr, əl işi ustaları, yeyinti və toxuculuq sənayesindəki fəhlələr daxildir. Hazırda bu tip işlərdə çalışanların sayı 362 min 300 nəfərdir (məşğul əhalinin təxminən 7 faizi).
İqtisadi fəaliyyət növləri üzrə təsnifatın səkkizinci pilləsində sənayenin qurğu və maşınlarının operator və quraşdırıcıları dayanır. Mədənçıxarma, metallurgiya və digər sənaye sahələrindəki avadanlıqların operatorları, yığıcılar, minik və yük maşınlarının sürücüləri bu qrupa daxildir. Hazırda 354 min nəfər belə işlərdə çalışır və onların 90 faizi kişilərdir.
İqtisadi fəaliyyət növlərinin təsnifatı üzrə sonuncu pilləni ixtisassız işçilər qrupu tutur. Başlıca vəzifələr malların küçələrdə satılmasından, qapıçı və gözətçi funksiyalarının yerinə yetirilməsindən, habelə təmizləmədən, paltar yumaqdan, ütüləməkdən, hasilat sənayesində, kənd təsərrüfatında, balıq tutulmasında, tikintidə və ya sənət emalatxanalarında qeyri-ixtisas işlərinin yerinə yetirilməsindən ibarətdir. Hazırda ölkədə məşğul əhalinin 15 faizi – 758 min nəfər məhz bu tip işlərdə çalışır.
