Dünya xəbərləri
Rusiya Moldova səfirliyinin üç əməkdaşını ölkədən çıxarır
Aprelin 4-də Moldovanın Moskvadakı səfiri Lilian Dariy Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinə (XİN) çağırılıb və ona səfirliyin üç əməkdaşının "persona non grata" (arzuolunmaz şəxs) elan olunması barədə nota təqdim olunub.
Rusiya XİN-in saytında bildirilib ki, bu qərar qarşılıqlılıq prinsipi əsasında verilib.
Bu həftənin əvvəlində Moldova Rusiya səfirliyinin üç əməkdaşını "persona non grata" elan edərək ölkədən çıxarıb. Moldova XİN bəyanatında bildirib ki, rusiyalı diplomatların diplomatik statusla bir araya sığmayan fəaliyyətinə dair "aydın dəlillər" var.
Bu qərardan qısa müddət əvvəl isə Moldova rəsmiləri Rusiya səfirliyini Kremlpərəst moldovalı deputatın həbs cəzasından yayınmasına kömək etməkdə ittiham edib.
Rusiya XİN səfirliyin Moldova Respublikasının daxili işlərinə qarışmaqda ittiham olunmasının heç bir əsası olmadığını bəyan edib.
Bütün xəbərləri izləyin
Rusiyada 'Taliban'a qoyulan qadağa ləğv edilib
Rusiya Ali Məhkəməsi Əfqanıstanda hakimiyyətdə olan "Taliban" radikal islamçı hərəkatının fəaliyyətinə qoyulan qadağanı dayandırıb. Məhkəmə baş prokurorun iddiasını təmin edib. Bu o deməkdir ki, Rusiya hakimiyyəti artıq "Taliban"ı terror təşkilatı hesab etməyəcək.
"Taliban"ın Rusiyada fəaliyyətinə qadağa qoyulmasına baxmayaraq, Rusiya hakimiyyəti məhkəmənin qərarından əvvəl də Əfqanıstandakı "Taliban" hökuməti ilə münasibətlərini qoruyub saxlayıb, onun nümayəndələri Rusiyaya səfərlər ediblər. Rusiya prezidenti Vladimir Putin hərəkatı terrorizmlə mübarizədə Moskvanın müttəfiqi adlandırıb.
2024-cü ilin dekabrında Dövlət Duması qruplaşmaların terror təşkilatları siyahısından çıxarılması mexanizmini yaradan qanun layihəsini qəbul edib.
"Taliban" 2003-cü ildə terror təşkilatı sırasına daxil edilmişdi. Qərarda deyilirdi ki, "Taliban" Çeçenistan və Mərkəzi Asiya dövlətlərində qanunsuz silahlı qruplaşmalarla əlaqəlidir və "İslam Dövləti" terror qruplaşması ilə sıx münasibətlər saxlayır. O vaxt Rusiya Əfqanıstanda "Taliban"a qarşı əməliyyatlar aparan ABŞ və müttəfiqlərinə müəyyən dəstək verirdi.
2021-ci ildə "Taliban" - hakimiyyətdən qovulduqdan 20 il sonra - Əfqanıstanda prezident Əşrəf Qani hökumətini devirərək yenidən hakimiyyəti ələ keçirib. Talibançılar Əfqanıstanda şəriət qanunu tətbiq edib, ictimai edamlar adi haldır. Xüsusilə qadınlara qarşı insan hüquqlarının geniş şəkildə pozulması barədə məlumatlar var. Onlara ibtidai məktəbdən sonra təhsil almaq, kişi qohumlarının müşayiəti olmadan ictimai yerlərdə görünmək və ictimai yerlərdə ucadan danışmaq qadağan edilib. Qadınların işləmək hüquqları kəskin şəkildə məhdudlaşdırılıb. "Taliban"ın siyasəti ilə üst-üstə düşməyən siyasi və vətəndaş fəallığı təqib olunur.
"Taliban" hökuməti beynəlxalq aləmdə tanınmır, lakin de-fakto dünyanın əksər ölkələri bu və ya digər dərəcədə onunla iş aparır.
Slovakiya QHT-ləri hədəfə çevirən qanun qəbul edib
Aprelin 16-da Slovakiya parlamenti qeyri-hökumət təşkilatları (QHT) üçün qaydaları sərtləşdirən qanun layihəsini qəbul edib, tənqidçilər bu qanunun Kreml qanunlarına bənzədiyini iddia edir.
"Politico"nun xəbərinə görə, sürətləndirilmiş proseslə və tələb olunan minimum 76 səs çoxluğu ilə qəbul edilən qanun QHT-dən donorları haqqında məlumatları açıqlamağı tələb edir, bunu etməyənlər üçün cərimələrin tətbiqini nəzərdə tutur.
Qanunun ən mübahisəli hissəsi - QHT-ləri "lobbiçi" kimi təsnif edən maddə qanunun parlamentdən keçməsi üçün güzəşt olaraq çıxarılıb. Qanun layihəsinin əleyhdarları ölkə prezidenti Peter Pelleqrinini qanunu imzalamamağa çağırır.
Bu ayın əvvəlində minlərlə slovak qanun layihəsinə qarşı ölkənin 30-dan çox şəhərində, həmçinin Madrid, Kopenhagen və Londonda etiraz aksiyaları keçirib.
Qanunun qəbulu Slovakiya baş naziri Robert Fitsonun QHT-ləri və müstəqil medianı nəzarət altına almağa yönəlmiş uzunmüddətli cəhdinin bir hissəsi kimi qiymətləndirilir. 2023-cü ildə, dördüncü dəfə baş nazir seçildikdən sonra Fitso Slovakiyada "QHT hakimiyyəti"nə son qoyacağını bildirmişdi.
Avropa Komissiyası 2024-cü il "Hüququn aliliyi" hesabatında QHT-ləri "xarici agent" kimi təsnifatlandıran ilkin qanun layihəsini tənqid edib və Slovakiya hökuməti qanunu qəbul edərsə, ona qarşı hüquqi tədbirlər görəcəyi barədə xəbərdarlıq edib.
Baş nazir Fitso və onun müttəfiqləri bu qanunvericiliyin şəffaflığı artırmağa yönəldiyini desələr də, onun siyasi rəqibləri bunu qəbul etmir.
Gürcüstan deportasiyanı sadələşdirir, sığınacaq verilməsini sərtləşdirir
Gürcüstan Daxili İşlər Nazirliyi "qeyri-qanuni miqrasiyaya qarşı mübarizəni gücləndirmək və beynəlxalq müdafiənin təmin edilməsi qaydalarını təkmilləşdirmək üçün" qanunvericiliyə düzəlişlər paketi hazırlayıb. Nazirlik bildirib ki, artıq müvafiq təşəbbüslə Gürcüstan parlamentinə müraciət olunub.
Dəyişikliklər təsdiqlənərsə, xüsusilə Cinayət Məcəlləsinə və İnzibati Xətalar Məcəlləsinə təsir edəcək. Nazirliyin verdiyi məlumata görə, "Beynəlxalq müdafiə haqqında" adı altında təqdim olunan bu qanunvericilik dəyişiklikləri paketi Avropa Parlamenti və Avropa Şurasının direktivlərinə uyğun olaraq hazırlanıb.
Dəyişikliklərə görə, həm Cinayət Məcəlləsinə, həm də İnzibati Xətalar Məcəlləsinə xarici vətəndaşın Gürcüstandan çıxarılması və müəyyən müddət ərzində Gürcüstana girişinə qadağa qoyulması ilə bağlı cəza növü əlavə olunacaq. Təqdim olunan yeni qanunvericilik paketində Gürcüstanda qalma qaydalarını pozan əcnəbilərin cərimələrinin artırılması da nəzərdə tutulur. Həmçinin, ölkədə qeyri-qanuni yaşayan əcnəbilərin deportasiyası proseduru xeyli sadələşdirilir.
Bundan əlavə, dəyişikliklərə görə, "sui-istifadə hallarının qarşısını almaq üçün" ölkəyə daxil olduqdan sonra bir ay ərzində sığınacaq üçün müraciət etməyən xarici vətəndaşların ərizələrinin sürətləndirilmiş qaydada baxılması proseduru tətbiq olunur.
Yeni mexanizmə əsasən, əgər xarici vətəndaşın ölkəyə girişi dövlət təhlükəsizliyi üçün təhdid yaradırsa, onun sığınacaq məsələsi Gürcüstanın dövlət sərhədində araşdırılacaq və həmin şəxsin ölkə ərazisinə buraxılmasına icazə verilməyəcək.
Eyni zamanda, sığınacaq verilməsi ilə bağlı müraciətlərin baxılması və apellyasiya müddətləri əhəmiyyətli dərəcədə qısaldılacaq. Qərarların verilməsinin sadələşdirilmiş (elektron) proseduru tətbiq olunacaq ki, bu da apellyasiya şikayətinə baxılma müddətinə nəzarəti xeyli asanlaşdıracaq.
Bundan başqa, Gürcüstan Daxili İşlər Nazirliyinin açıqlamasına görə, ölkədən çıxarılması məsələsi araşdırılan və ya çıxarılması barədə qərar qəbul edilmiş xarici vətəndaşa yaşayış icazəsinin verilməsi məhdudlaşdırılacaq.
Son aylarda Avropa ölkələrindən gələn xarici vətəndaşlar, xüsusilə insan haqları müdafiəçiləri və jurnalistlər Gürcüstan sərhədini keçərkən çətinliklərlə üzləşirlər. Rusiya, Belarus və Azərbaycan vətəndaşları olan jurnalistlərin və fəalların da Gürcüstana girişində problemlər var.
Sərhəd nəzarətinə cavabdeh olan Daxili İşlər Nazirliyi neçə nəfərin və hansı ölkə vətəndaşlarının Gürcüstana buraxılmaması ilə bağlı statistik məlumat yaymır. Yeganə statistika Gürcüstandan qovulan əcnəbilərlə bağlıdır və bu məlumatlara görə, təkcə martda 97 əcnəbi Gürcüstandan çıxarılıb.
Kiyev ABŞ ilə danışıqlarda 'əhəmiyyətli' irəliləyiş olduğunu bildirir
Ukraynanın iqtisadiyyat naziri Yuliya Sviridenko bildirib ki, ABŞ ilə nadir torpaq mineralları üzrə razılaşmanı da ehtiva edən hərtərəfli iqtisadi tərəfdaşlıq sazişi istiqamətində danışıqlarda "əhəmiyyətli" irəliləyiş əldə olunub.
Nazir aprelin 16-da X platformasındakı paylaşımında yazıb ki, hər iki tərəfin komandaları sazişin konkret məqamları üzərində işləməyə davam edəcək, lakin "artıq bir çox məsələlər razılaşdırılıb."
"Biz indi Amerika tərəfi ilə bu irəliləyişi müvafiq niyyət memorandumunda qeyd etmək barədə razılığa gəlmişik. Biz sazişin rəsmiləşdirilməsini yaxın gələcəkdə başa çatdırmağa hazırlaşırıq", - o qeyd edib. Ukraynalı rəsmi onun imzalanma vaxtı və digər detallar barədə əlavə məlumat verməyib.
İqtisadiyyat naziri bildirib ki, sənəd yekunlaşdırıldıqdan sonra o, Ukrayna parlamenti tərəfindən ratifikasiya olunmalıdır: "Bu saziş Ukraynada investisiya və inkişaf üçün imkanlar yaradacaq, həm Ukrayna, həm də ABŞ üçün real iqtisadi artım şərtlərini formalaşdıracaq".
Sviridenkonun açıqlaması bir gün əvvəl prezident Volodimir Zelenskinin ABŞ və Ukrayna arasında son müzakirələri "müsbət" adlandırmasından sonra gəlib.
Bununla belə, danışıqlar Donald Tramp və Zelenski arasında davam edən gərginliklər fonunda aparılır. Martın 30-da Tramp Zelenskini kritik minerallar sazişindən uzaqlaşmaq cəhdində günahlandıraraq belə bir hərəkətin "ciddi" nəticələrə səbəb olacağı barədə xəbərdarlıq edib.
Ukrayna və ABŞ martın əvvəlində Ukraynanın ən vacib mineral ehtiyatlarının işlənməsi üzrə sazişlə bağlı razılığa gəliblər. Amma fevralın 28-də Ağ evdə Tramp və Zelenski arasında qızğın mübahisədən sonra saziş imzalanmayıb.
Minerallar sazişinin şərtlərinin dəyişib-dəyişmədiyi bəlli deyil. Əvvəlki versiyaya Zelenskinin israr etdiyi təhlükəsizlik zəmanətləri salınmamışdı.
Rusiya Dnepri vurub, ölənlər var
Aprelin 16-da Ukraynanın cənub-şərqində yerləşən Dnepr şəhərinə Rusiyanın dron hücumunda biri uşaq olmaqla 3 nəfər öldürülüb, azı 30 nəfər xəsarət alıb.
Xəsarət alanlardan üçü uşaqdır, beşi xəstəxanaya yerləşdirilib.
Hücum bir neçə yerdə yanğına, dağıntılara səbəb olub.
AzadlıqRadiosu Ukrayna rəsmilərinin dediklərini təsdiqlədə bilməyib.
Xarkov vilayətinə raket zərbəsindən isə İzyum şəhərində iki nəfər yaralanıb.
Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski aprelin 16-da Kiyevdə müdafiə sənayesi təmsilçiləri ilə görüşüb. O deyib ki, hazırda Ukrayna cəbhə xəttində istifadə olunan silahların 40 faizini istehsal edir.
"Artıq müdafiə sənayemiz mindən çox silah növü istehsal edir: artilleriya mərmilərindən tutmuş, raketlərə, uzaqməsafəli silahlara, dronlara qədər", – Zelenski görüşdə deyib.
Ancaq Zelenski ölkəsinin xaricdən silah təchizatından da çox asılı olduğunu bildirib.
O, ötən həftə ABŞ-yə 10 "Patriot" havadan müdafiə sistemi üçün 15 milyard dollarlıq saziş təklif edib.
Ukrayna parlamenti ölkədə hərbi vəziyyət və səfərbərlik fərmanını daha 90 günlüyə uzadıb. Qanunverici orqanın üçdə ikisi Zelenskinin təqdim etdiyi bu iki təklifə səs verib. Zelenski imzalayandan sonra hərbi vəziyyət avqustun 6-dək uzadılacaq. Onun müddəti mayın 9-da başa çatırdı.
Zelenskinin əsas rəqibi, keçmiş prezident Petro Poroşenko hökuməti parlament vasitəsilə müddəti tələsik uzatmaqda ittiham edib.
"Hərbi vəziyyət təkcə ölkənin müdafiəsi üçün deyil, həm də avtoritar rejimin qurulması üçün istifadə olunur", – Poroşenko sosial mediada yazıb.
Rusiya 2022-ci il fevralın 24-də Ukraynaya qarşı tammiqyaslı işğala başlayandan sonra hökumət hərbi vəziyyət və səfərbərlik elan edib.
Zelenskinin seçki keçirə biləcəyi ətrafında spekulyasiya var, amma hərbi vəziyyətdə bu, mümkün deyil. Bu qanun 18-60 yaşlı çağırışçıların ölkədən çıxmasını yasaqlayır.
Rusiyada müharibə əleyhinə bəyanatlara görə hökmlərin sayı iki dəfədən çox artıb
2024-cü ildə Rusiyada ordu barədə "feyk" xəbərlər və onun nüfuzdan salınması ittihamı üzrə hökmlərin sayı əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Bunu "Mojem obyasnit" Telegram kanalı Rusiya Ali Məhkəməsi nəzdində məhkəmə departamentinin məlumatlarına əsasən yazır.
Antimüharibə bəyanatlarına görə mühakimə olunanlarla bağlı hökmlərin sayı 2023-cü illə müqayisədə 1.5 dəfə artıb. Ötən il məhkəmələr "feyk"lər üzrə 82, 2023-cü ildə isə 59 hökm çıxarıb. Ordunun təkrar diskreditasiyası üzrə ötən il 63, 2023-cü ildə 46 nəfər məhkum edilib.
Dövlətə xəyanət ittihamı üzrə hökmlərin sayı üç dəfəyədək artıb, 145 hökm çıxarılıb. Casusluqda təqsirli bilinənlərin sayı 9-dan 23-dək artıb.
Terakta hazırlıq, terrorçuluqla əlbirlik və onun əsaslandırılması üzrə hökmlərin sayı da artıb.
Bütün bu maddələrdən hakimiyyət tənqidçiləri, o cümlədən Ukraynadakı təcavüzkar müharibənin əleyhdarlarını təqib etmək üçün istifadə edir.
"Mediazona" yazır ki, LGBT, cinsiyyətin dəyişdirilməsi və çayldfri təbliğatına görə təyin olunan cərimələrin ümumi məbləği 60 milyon rublu keçib.
Gürcüstanda xarici qrant almaq çətinləşir
Gürcüstan parlamenti "Vətəndaşların siyasi birlikləri haqqında" Qanuna dəyişiklikləri sonuncu - üçüncü oxunuşda qəbul edib.
Bu düzəlişlərə əsasən, siyasi partiyalar mühazirə və seminarlar şəklində xarici ianələr qəbul edə bilməyəcək, beynəlxalq donorlardan isə qeyri-hökumət təşkilatlarına (QHT) qrantların ayrılmasını Gürcüstan hökuməti ilə razılaşdırmaq tələb olunacaq.
Hakim "Gürcü arzusu" partiyasının fraksiya rəhbərinin müavini İrakli Kirtsxaliyanın sözlərinə görə, "hökumətin razılığı olmadan QHT qrantının qəbulu məsuliyyət yaradacaq, qrantın alınmasına nəzarəti müstəqil Antikorrupsiya Bürosu həyata keçirəcək".
Bundan əvvəl Gürcüstanın baş naziri İrakli Kobaxidze "Vətəndaşların siyasi birlikləri haqqında" Qanuna dəyişiklikləri şərh edərkən bildirib ki, "QHT və siyasi partiyaların müxtəlif xarici fondlar tərəfindən maliyyələşdirilməsi praktikasına son qoyulacaq".
Gürcüstan müxalifəti bu qanunu repressiv, ölkədə demokratik azadlıqları kobud şəkildə pozan və Gürcüstan Konstitusiyasında elan edilmiş avrointeqrasiya kursuna uyğun olmayan addım kimi qiymətləndirir.
Tbilisi və Gürcüstanın digər şəhərlərində artıq bir neçə aydır müxalifətin etiraz aksiyaları davam edir.
Rusiyada jurnalistləri Navalnı fondu ilə əlaqələrinə görə həbs ediblər
Moskva məhkəməsi dörd rusiyalı jurnalisti mərhum müxalifət lideri Aleksey Navalnının Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Fondu (FBK) ilə əlaqəli fəaliyyətlərinə görə hər birini 5 il yarım müddətinə azadlıqdan məhrum edib. Rusiya hökuməti FBK-nı "ekstremist təşkilat" kimi tanıyır.
Jurnalistlər — Antonina Favorskaya, Sergey Karelin, Konstantin Qabov və Artyom Kriqer üçün hökm oxunan məhkəmə iclası qapalı keçirilib. Jurnalistlər FBK-ya bağlı YouTube kanalları ilə əməkdaşlığa görə məhkum olunublar
Favorskaya və Kriqer hazırda Rusiya hökuməti tərəfindən "xarici agent" kimi tanınan "SOTAVision" media qurumu üçün çalışıblar.
"Müstəqil jurnalistika ekstremizmlə eyniləşdirilir"
Qabov və Karelin isə müstəqil jurnalistlərdir və "Reuters", "The Associated Press" kimi beynəlxalq media qurumları ilə əməkdaşlıq ediblər. Qabov həmçinin AzadlıqRadiosunun rusdilli xidməti ilə də əməkdaşlıq edib.
"Mən heç vaxt heç bir siyasi partiyanın üzvü olmamışam və hər zaman müxtəlif fikirlərə malik insanların hakimiyyət tərəfindən dinlənilməsi üçün onların fikirlərini obyektiv şəkildə çatdırmağı özümə bir jurnalist kimi borc bilmişəm", - Qabov məhkəmədəki son ifadəsində bildirib.
"Rusiyada müstəqil jurnalistika ekstremizmlə eyniləşdirilir", - o deyib.
Karelin isə çıxışında vurğulayıb ki, onun əməkdaşlıq etdiyi kanal o dövrdə hələ "ekstremist" elan edilməmişdi.
"Peşmanlıq yüngülləşdirici hal sayılır. Məhz cinayətkarlar etdiklərinə görə peşman olmalıdırlar. Amma mən işimə, jurnalistikaya dürüst və qərəzsiz münasibətimə, ailəmə və ölkəmə olan SEVGİYƏ görə həbsdəyəm", - o, məhkəməyə verdiyi yazılı açıqlamasında bildirib.
Prokurorluq hər bir təqsirləndirilən şəxs üçün 6 ilədək həbs cəzası tələb etmişdi.
Məhkəmə prosesi ictimaiyyət üçün bağlı keçirilib. Rəsmilər bunu Rusiya Ekstremizmlə Mübarizə Mərkəzinin xəbərdarlığı ilə əsaslandırıblar —FBK məhkəmə prosesinə müdaxilə etməyə cəhd göstərə bilərmiş.
Bu hökm, jurnalistlərə və Navalnının keçmiş tərəfdarlarına qarşı genişmiqyaslı repressiyanın bir hissəsidir. Navalnı 2024-cü ilin fevralında mübahisəli şəraitdə həbsxanada dünyasını dəyişib. O, siyasi motivlərlə qurulmuş ittihamlarla 19 illik cəza müddətini çəkirdi.
Navalnının ölümü beynəlxalq aləmdə qəzəb doğurub və Rusiyanın siyasi məhbuslara, müstəqil mediaya qarşı davranışının daha dərindən izlənilməsinə səbəb olub.
İnsan hüquqları təşkilatları bildirir ki, hazırda Rusiyada oxşar ittihamlarla onlarla jurnalist həbsdədir. Hökumət müxalif səsləri sıxışdırmağa davam edərək bu sahədə nəzarəti gücləndirir.
ABŞ Orbana yaxın şəxsə sanksiyaları ləğv edib
Aprelin 15-də ABŞ Macarıstan baş naziri Viktor Orban kabinetinin rəhbəri Antal Roqana yanvarda qoyulan sanksiyaları ləğv edib. Sanksiyalara səbəb Macarıstan rəsmisinin korrupsiya və kronizmdə ("tanışlıq" zəminində bir qrup insana əlverişli şərait yaradılması) ittiham olunması idi.
ABŞ Maliyyə Nazirliyinin saytında dərc olunan bəyanata görə, A.Roqan sanksiyalar siyahısından çıxarılıb.
Dövlət Departamentinin sözçüsü Temmi Brüs isə açıqlamasında bildirib ki, aprelin 15-də dövlət katibi Marko Rubio Macarıstanın xarici işlər naziri Peter Siyarto ilə telefon danışığı apararaq bu addım barədə onu məlumatlandırıb.
Brüsün sözlərinə görə, tərəflər ABŞ-Macarıstan münasibətlərinin gücləndirilməsi və iqtisadi əməkdaşlıq imkanları barədə də müzakirə aparıblar.
Orban və onun rəhbərlik etdiyi "Fides" partiyası ABŞ prezidenti Donald Trampın Avropadakı ən güclü dəstəkçilərindən biridir.
Vaşinqton bu ilin əvvəlində A.Roqana qarşı sanksiyalar tətbiq edib. ABŞ Dövlət Departamentinin yanvarın 7-də verdiyi bəyanatda bildirilib ki, Roqan "öz mövqeyindən istifadə edərək həm özünü, həm də partiyasına sadiq olanları varlandırıb". Roqanın Macarıstan iqtisadiyyatının strateji sahələrinə nəzarət üçün sxemlər qurduğu, bu sektorlardan gələn gəlirlərin mənimsənildiyi bildirilib.
O dövrdə ABŞ-nin Macarıstandakı səfiri Devid Pressman "sistemli" korrupsiyanın Macarıstanın ABŞ və müttəfiqlərinin təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələlərdə qərar qəbul etməsinə mənfi təsir göstərdiyini vurğulayıb.
Pressman yanvarın 20-də Trampın andiçmə mərasimindən əvvəl vəzifəsindən istefa verib.
Orban hökuməti A.Roqana sanksiyaları "səfirin şəxsi intiqamı" olaraq qiymətləndirmişdi. Sanksiyaların ləğv edilməsi barədəki açıqlamanı Orban hökuməti "Vaşinqtonda küləklərin dəyişməsinin aydın əlaməti" kimi dəyərləndirib.
ABŞ Dövlət Departamenti yanvarda bildirib ki, Macarıstanda dövlət sektoru üzrə korrupsiya son 10 ildə getdikcə pisləşib.
Paşinyan 9 Mayda Moskvada olacaq - spiker
Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyan baş nazir Nikol Paşinyanın Moskvada Sovet İttifaqının nasist Almaniyası üzərində qələbəsinin 80-ci ildönümünə həsr olunmuş hərbi paradda iştirakına Avropa İttifaqının (Aİ) mümkün mənfi reaksiyasını rədd edib.
Aİ-nin baş diplomatı Kaya Kallas aprelin 14-də potensial Aİ üzvlüyünə namizəd ölkələrin liderlərini mayın 9-da Rusiyada keçiriləcək hərbi parada qatılmamaları barədə xəbərdar edib. Kallas bunun əvəzinə bu ölkələri Ukrayna ilə həmrəylik göstərməyə çağırıb. Ermənistan rəsmi olaraq Aİ-yə üzvlük üçün müraciət etməsə də, parlament bu yaxınlarda Ermənistanın Aİ-yə qoşulma prosesinə start verildiyini bəyan edən qanun layihəsini qəbul edib.
"Bu qələbə həm də bizim qələbəmizdir, İkinci Dünya müharibəsində 300 min erməni həlak olub", –Simonyan aprelin 15-də jurnalistlərə bildirib. "Bu, bizim üçün ən qürurverici günlərdən biridir və düşünürəm ki, baş nazirin həmin tədbirdə iştirakı Aİ və digər məsələlərlə əlaqələndirilməməlidir. Bir çox Avropa İttifaqı liderləri Rusiyaya səfər edir, Rusiya prezidenti ilə görüşür və danışıqlar aparırlar".
"İndi Ermənistan hər şeyi bir kənara qoymalıdır ki, hansısa Aİ rəsmisi nəsə deyə bilər?.. Bu, onların baxışıdır, bu isə bizim", –Simonyan əlavə edib.
Paşinyan martın 14-də Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə telefon danışığı zamanı mayın 9-da keçiriləcək paradda iştirak edəcəyini təsdiqləyib. Bu açıqlama Moskva ilə yaranmış gərginliyi yumşaltmaq istiqamətində Yerevanın atdığı addımları ön plana çıxarıb. Bu gərginliyin fonunda Rusiya ABŞ-də Donald Tramp administrasiyasının yaratdığı geosiyasi dəyişikliklərdən faydalanmağa çalışır. Paşinyan hökuməti 2022-ci ildən etibarən Rusiya ilə diplomatik və digər əlaqələri minimuma endirmiş və xarici siyasətini Qərbə doğru yönəltmişdi.
Simonyan Paşinyanın Qələbə günü tədbirləri üçün Moskvaya səfər qərarına beynəlxalq aləmdəki dəyişikliklərin təsir etdiyini inkar etməyib.
"Hər il dünya və reallıq xeyli dəyişir, biz bunları bir-biri ilə müqayisə edə bilmərik", –o bildirib. "Məsələn, gələn il biz, bəlkə də, bu paradda iştirak edə bilməyəcəyik".
ABŞ Dövlət Departamentinin büdcəsi yarıbayarı azaldıla bilər
ABŞ prezidenti Donald Tramp administrasiyası Dövlət Departamentinin büdcəsini 50 faiz azaltmağı planlaşdırır. Bu haqda "The New York Times" qəzeti əldə etdiyi işçi memoranduma istinadla yazır.
Plana görə, ən böyük ixtisar BMT və NATO-nun maliyyələşdirilməsində baş verə bilər. ABŞ beynəlxalq sülhyaratma əməliyyatlarına maliyyə dəstəyini tam dayandıra, Dövlət Departamentinin maliyyələşdirdiyi mədəni mübadilə və təhsil proqramlarını kəsə bilər. Səhiyyə, dünyanın yoxsul ölkələri üçün dərman və vaksinlərin alınması üzrə layihələrə humanitar yardımın da yarıbayarı azaldılması gözlənilir.
Bu il Dövlət Departamentinin büdcəsi 54 milyard dollardır, onun 28 milyard dollara salınması planlaşdırılır.
Qəzetin departamentdəki mənbələrinin dediyinə görə, plan Ağ evin ciddi büdcə ixtisarları ilə bağlı plan təqdim etmək üçün nazirliklər qarşısında qoyduğu tələblərə uyğun hazırlanıb. Yaxın vaxtlarda Tramp administrasiyası Konqresə gələn il dövlət büdcəsinə dair öz versiyasını təqdim edəcək, dövlət xərclərinin əhəmiyyətli dərəcədə azaldılması gözlənilir.
Ağ evin büdcə layihəsini isə Konqres təsdiqləməlidir və xeyli sayda konqresmen beynəlxalq proqramlara maliyyənin kəskin azaldılmasına qarşı çıxır. Bəzi demokrat senatorlar artıq bu təklifləri tənqid ediblər.
Tramp administrasiyasının Dövlət Departamentində xüsusi bölmənin yaradılması üçün 4 milyard dollar istəyəcəyi gözlənilir. Həmin bölmənin fövqəladə beynəlxalq humanitar yardımın ayrılmasına baxacağı nəzərdə tutulur.
İranda edamlar son 10 ilin rekord həddinə çatıb
"Amnesty International" təşkilatının son hesabatına görə, İran dünyada illik edam sayına görə ikinci yerdə qalmağa davam edir. Edamların sayı 2020-ci ildən bəri davamlı şəkildə artıb, əsas səbəb isə narkotiklə bağlı cinayətlərdir. Fəallar iddia edirlər ki, İran İslam Respublikası ölüm cəzasından həm də fərqli düşüncələri susdurmaq və siyasi müxalifəti boğmaq aləti kimi istifadə edir.
"Amnesty International" bildirir ki, İranda edamlar 2024-cü ildə son illərin ən yüksək səviyyəsinə çatıb, azı 972 nəfərin edamı qeydə alınıb. Bu artım dünyada ölüm cəzasının icrasındakı ümumi yüksəlişə də təsir edib. İran, İraq və Səudiyyə Ərəbistanındakı edamlar birlikdə ötən il qeydə alınan edamların 91 faizini təşkil edib.
"Amnesty International"ın baş katibi Anyes Kallamar bildirib ki, İran və Səudiyyə Ərəbistanı ölüm cəzasından hakimiyyətə etiraz etmək üçün "kifayət qədər cəsarəti olanları susdurmaq üçün" istifadə edir. O, edamların kəskin artmasına səbəb olan əsas amillərdən biri kimi narkotiklə bağlı cinayətləri də xüsusi vurğulayıb.
Hüquq-müdafiə təşkilatları bildirirlər ki, İranın ədliyyə sistemi şəffaflığın və hüquqi prosedurların ciddi çatışmazlığı ilə xarakterizə olunur.
Edam olunanların çoxu beynəlxalq hüquq normalarına uyğun gəlməyən məhkəmə proseslərində məhkum edilir. Bu proseslərdə məcburi etiraflar, vəkilə çıxış imkanının məhdudlaşdırılması və "Allaha düşmənçilik" kimi qeyri-müəyyən ittihamlardan geniş istifadə olunur.
"Amnesty International"ın sözçüsü və insan haqları üzrə hüquqşünas Raha Bahreyni bildirib ki, İranda gerçək edam sayı rəsmi rəqəmlərdən xeyli yüksək ola bilər. O, AzadlıqRadiosunun "Fərda" xidmətinə deyib ki, İran hökumətin şəffaf olmadığı üçün "Amnesty International"ın edamlarla bağlı məlumatları, əsasən, insan hüquqlarının pozulmasını izləyən monitorinq qruplarının sənədləşdirilmiş hesabatlarına əsaslanır.
"İran İslam Respublikasının hakimiyyət orqanları ölüm hökmündən terror və qorxu mühiti yaratmaq üçün bir vasitə kimi istifadə edirlər", - Bahreyni əlavə edib.
Əlcəzair Fransanın 12 diplomatını ölkədən çıxarır
Əlcəzair Fransa səfirliyinin 12 əməkdaşına 48 saat ərzində ölkəni tərk etmələri barədə göstəriş verib. "France24" telekanalının xəbərinə görə, Fransanın xarici işlər naziri Jan Noel Baro aprelin 14-də deyib ki, Əlcəzairin müvafiq qərarı bu ölkənin üç vətəndaşının Fransada həbs olunması ilə bağlıdır.
"Əgər rəsmilərimizin ölkədən çıxarılması qərarı qüvvədə qalarsa, bizim dərhal cavab verməkdən başqa seçimimiz olmayacaq", – Fransanın top diplomatı bildirib.
Aprelin 11-də Paris prokurorluğu Əlcəzairin ölkədəki konsulluq rəsmisi də daxil, üç əlcəzairlini adam oğurluğunda ittiham edib. Bu şəxslər 2024-cü ilin aprelində sosial media inflüenseri Əmir Buxorsun Paris ətrafında oğurlanmasında şübhəli biliniblər.
Ə.Buxors Əlcəzair hökumətinin tənqidçisidir və "TikTok" platformasında bir milyondan çox izləyicisi var. O, 2016-cı ildən Fransadadır və 2023-cü ildə siyasi sığınacaq alıb. Buxors 2024-cü ilin aprelində oğurlanıb və, vəkilinin sözlərinə görə, ertəsi gün sərbəst buraxılıb.
Əlcəzair hökuməti həmin inflüenserin məhkəmə qarşısına çıxması üçün ölkəyə qaytarılmasını tələb edir. Ona qarşı fırıldaqçılıq və terrorla bağlı ittihamlar irəli sürülüb və haqqında doqquz beynəlxalq həbs orderi çıxarılıb.
Azərbaycan və Ermənistan nazirləri Antalyada normallaşma prosesini müzakirə ediblər
IV Antalya Diplomatiya Forumu çərçivəsində aprelin 12-də Azərbaycan xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov və Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan arasında görüş keçirilib.
Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin bildirməsinə görə, tərəflər iki ölkə arasında sülh və dövlətlərarası münasibətlərin qurulması haqqında sazişin mətninin yekunlaşdırılmasından sonra normallaşma prosesinin hazırkı vəziyyətini müzakirə ediblər.
Nazirlər dialoqu davam etdirməyə hazır olduqlarını bildiriblər.
Son illər tərəflər arasında həm Avropa İttifaqının, həm Rusiyanın vasitəçiliyi ilə və həm də birbaşa sülh danışıqları aparılır. Tərəflər sülh sazişini bəndlər üzrə razılaşdırsalar da, hələlik, onu imzalamayıblar.
Azərbaycan rəsmiləri bugünlərdə bildiriblər ki, Ermənistan konstitusiyasında onlara qarşı ərazi iddiaları var və sülh sazişinin imzalanması ilə bağlı bu aradan qaldırılmalıdır. Üstəlik, onlar hesab edir ki, uzun illər Qarabağ münaqişəsində vasitəçilik etmiş ATƏT-in Minsk qrupu (ABŞ, Rusiya və Fransa həmsədrlərdir) buraxılmalıdır.
Ermənistan rəsmiləri də bunu mümkün sayır. Elə Antalya Diplomatiya Forumu çərçivəsində "Cənubi Qafqazda regional əməkdaşlıq üçün çağırışlar və imkanlar" mövzusunda panel müzakirədə Ermənistanın xarici işlər naziri A.Mirzoyan ATƏT Minsk qrupunun buraxılması barədə sənədin sülh razılaşması ilə birlikdə imzalanmasını təklif edib. Amma Ermənistan rəsmiləri konstitusiyaya dəyişikliklərini müzakirə etsələr də, onunla bağlı Azərbaycanın şərtini əsaslı saymırlar.
Antalyada Ermənistan və Türkiyə xüsusi nümayəndələri görüşüb
Ermənistan parlamentinin spikerinin müavini, Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşması üzrə xüsusi nümayəndə Ruben Rubinyan Antalya Diplomatik Forumu çərçivəsində Türkiyənin bu proses üzrə xüsusi elçisi Sərdar Kılıç ilə görüşüb. Bu barədə Rubinyan X sosial şəbəkəsində məlumat verib: "Diplomatik Forumu çərçivəsində Sərdar Kılıç ilə Ermənistan-Türkiyə normallaşma prosesi ilə bağlı yaxşı müzakirəmiz oldu".
S.Kılıç da paylaşımında müzakirəni "məhsuldar" adlandırıb.
Ankara on illərdir Türkiyə-Ermənistan sərhədinin açılmasını, Yerevanla diplomatik əlaqələrin qurulmasını Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin Bakı üçün məqbul həlli ilə şərtləndirir. 2022-ci ilin əvvəlində Ermənistan hökuməti ilə normallaşma danışıqları başlayandan Türkiyə liderləri bu şərti səsləndirib.
Xatırlatma
Ötən əsrin 80-ci illərində gərginləşən Qarabağ münaqişəsi Azərbaycan və Ermənistan arasında toqquşmalara səbəb olmuşdu. 1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycanın Qarabağ bölgəsi, ətraf 7 rayonu işğal edilmişdi. 2020-ci ildə 44 günlük müharibə və 2023-cü ildə birgünlük hərbi əməliyyatlar nəticəsində Bakı bütün ərazilərində suverenliyini bərpa edib.
İki il öncə Qarabağdakı erməni əhali Ermənistana köç edib, rəsmi Yerevan baş verənləri etnik təmizləmə kimi dəyərləndirir. Azərbaycan isə etnik təmizləmə ilə bağlı ittihamları qəbul etmir.
Putin Trampın xüsusi elçisi ilə görüşdü
ABŞ prezidentinin xüsusi elçisi Stiven Uitkoff Sankt-Peterburqda Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə görüşüb. Onların görüşü dörd saatdan çox davam edib.
Ağ evin sözçüsü Kerolayn Livitt brifinqdə deyib ki, Uitkoffun Rusiyaya səfəri sülhə doğru daha bir addımdır.
"Axios" nəşri yazır: Donald Tramp Ukraynaya qarşı müharibə ilə bağlı Moskva ilə danışıqlarda irəliləyişin olmamasından narazıdır, Uitkoffu Rusiyaya buna görə göndərib.
Bu, Trampın ABŞ prezidenti vəzifəsinə başlamasından sonra Putin və Uitkoffun üçüncü görüşüdür.
Putinlə görüşməzdən əvvəl Uitkoff Rusiya prezidentinin xarici ölkələrlə əməkdaşlıq üzrə nümayəndəsi Kirill Dmitriyevlə danışıqlar aparıb. Bu, son bir neçə gündə nümayəndələr arasında ikinci görüş idi. İlk danışıqlar ötən həftə Vaşinqtonda baş tutub.
"Reuters"in mənbələrinin bildirdiyinə görə, Dmitriyevlə ilk görüşdən sonra Uitkoff Trampa deyib ki, sülhə nail olmağın ən qısa yolu Kiyevin Donetsk, Luqansk, Xerson və Zaporojye vilayətlərini Rusiyaya güzəştə getməsidir. Trampın Ukrayna üzrə xüsusi nümayəndəsi Kit Kelloq Uitkoffu dəstəkləməyib. Məlumata görə, Kelloq Trampa deyib ki, "Ukrayna bu ərazilərlə bağlı bəzi şərtləri müzakirə etməyə hazır olsa da, bu bölgələrə nəzarəti birtərəfli qaydada tamamilə Rusiyaya verməyə heç vaxt razı olmayacaq".
Xatırlatma
2022-ci il fevralın 24-də Rusiya Ukraynaya yenidən təcavüzə başlayıb. 11 il əvvəl də Rusiya Ukraynanın bir hissəsini-Krımı tutmuşdu.
2022-ci ildə prezident Vladimir Putin Ukraynanın dörd vilayətinin (Donetsk, Luqansk, Zaporojye və Xerson) Rusiyanın tərkibinə qəbulu haqqında konstitusiya qanununu imzalayıb.
Hazırda Ukrayna ərazisinin 20 faizindən çoxu, o cümlədən Luqansk vilayəti tam, Donetsk, Zaporojye və Xerson vilayətlərinin isə çox hissəsi işğal altındadır.
"The Wall Street Journal" nəşrinin mənbələrinin məlumatına görə, ikinci prezidentliyinin başlanğıcında D.Tramp Ukrayna üzrə xüsusi nümayəndəsi K.Kelloqa müharibəyə 100 gün ərzində son qoymağı tapşırıb.
